Rammelaar van gesneden walvisbeen met fluitje
onbekend
1800 - 1900
0400.jpg
Matrozenrammelaar

Er is weinig bekend over deze rammelaar, maar toch biedt die een interessant achtergrondverhaal dat ons de hele wereld over doet gaan. Dit exemplaar is gemaakt van walvisbeen en is een typisch voorwerp dat matrozen maakten op terugreis van de walvisjacht. De walvisvaart vanuit de Nederlandse Republiek en Engeland komt rond 1600 op, en speelt zich vooral af in het gebied rond Spitsbergen en later Straat Davis bij Groenland. De Groenlandse walvis (balaena mysticetus) is de belangrijkste walvissoort, omdat deze veel blubber levert waar traanolie van wordt gemaakt. Naast het blubber en de baleinen zijn walvisbeen en walrusivoor bijproducten. Deze worden op kleine schaal verwerkt in bijvoorbeeld messen of kammen, zowel door ambachtsmannen als zeevarenden. Aan het einde van de achttiende eeuw komt er een einde aan de jacht op de Groenlandse walvis en jaagt men daarentegen op de potvis in de Atlantische oceaan, die een minder geurende en rokerige olie oplevert. Het hoogtepunt van de potvisjacht is tussen 1846-1851, wanneer de industrie wordt gedomineerd door de Amerikanen. Anders dan de Groenlandse walvis, heeft de potvis tanden die wederom een bijproduct zijn. 

Hoewel het walvisseizoen voor de arctische walvisjacht erg kort is, is dit bij de jacht op de Atlantische oceaan niet het geval. De vrije tijd aan boord en de grote potvistanden leiden tot het ontstaan van ‘scrimshaw’. Deze term verwijst specifiek naar het krassen van voorstellingen op het marine ivoor, maar wordt ook wel gebruikt voor het bewerken ervan in het algemeen. Op de walvistanden zijn boten en zeetaferelen afgebeeld, maar ook opvallend veel huiselijke voorstellingen en dames in modieuze kleding. Objecten die van walvistand en walvisbeen worden gemaakt, zijn onder meer speelgoed, naaigerei, handvatten, doosjes, kammen en opvallend veel ‘crimpers’ of taartsnijders. Het zijn objecten die met veel zorg – en soms grote kunde – als souvenir voor het thuisfront worden gemaakt tijdens de soms wel drie tot vier jaar durende reizen.

Ondertussen staat scrimshaw bekend als een van de oudste Amerikaanse volkskunsten en wordt het door velen verzameld. Toch zijn er zeer weinig walvisbenen of scrimshaw rammelaars bekend. De afkomst van deze matrozenrammelaar is daarom moeilijk te bepalen. Hoewel de Amerikaanse traditie zo bekend is, is het niet ondenkbaar dat deze rammelaar door een Nederlandse matroos is gemaakt. De vorm lijkt namelijk erg op negentiende-eeuwse staf- of paraplurammelaars van Nederlandse afkomst en in het Rotterdam Museum bevindt zich een vergelijkbaar ivoren exemplaar, een Nederlandse bodemvondst. • Ilja Meijer
terug
toevoegen aan lijst
Array ( [0] => Array ( [0] => algemeen [1] => norepeat [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Inv. Nr. [1] => left [2] => indent [3] => [idnumber] ) [1] => Array ( [0] => Objectnaam [1] => left [2] => indent [3] => [objectname] ) [2] => Array ( [0] => Samenvatting [1] => left [2] => noindent [3] => [summary] ) [3] => Array ( [0] => Fysieke beschrijving [1] => right [2] => noindent [3] => [physical_description] ) ) ) [1] => Array ( [0] => object gegevens [1] => repeat_constructors [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Vervaardiger [1] => left [2] => indent [3] => [constructor_name]
[constructor_role]
geb. [birth]
overl. [death] ) [1] => Array ( [0] => Plaats [1] => left [2] => indent [3] => [construction_city] ) [2] => Array ( [0] => Datum [1] => left [2] => indent [3] => van [datefrom] tot [dateto] ) [3] => Array ( [0] => Bijzonderheden [1] => left [2] => noindent [3] => [construction_special] ) [4] => Array ( [0] => Materiaal en techniek [1] => right [2] => indent [3] => [construction_materials] ) [5] => Array ( [0] => Technieken [1] => right [2] => indent [3] => [construction_techniques] ) [6] => Array ( [0] => Afmetingen [1] => right [2] => indent [3] => MEASUREMENTS ) ) ) [2] => Array ( [0] => signaturen, opschriften en merken [1] => repeat_both [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Soort [1] => left [2] => noindent [3] => [kind] ) [1] => Array ( [0] => Positie [1] => left [2] => noindent [3] => [position] ) [2] => Array ( [0] => Methode [1] => left [2] => noindent [3] => [method] ) [3] => Array ( [0] => Inhoud [1] => left [2] => noindent [3] => [content] ) [4] => Array ( [0] => Interpretatie [1] => left [2] => noindent [3] => [interpretation] ) ) ) [3] => Array ( [0] => documentatie [1] => repeat_below [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Soort [1] => left [2] => indent [3] => [kind] ) [1] => Array ( [0] => Auteur [1] => left [2] => indent [3] => [author] ) [2] => Array ( [0] => Titel [1] => left [2] => indent [3] => [title] ) [3] => Array ( [0] => Bron [1] => left [2] => indent [3] => [source] ) [4] => Array ( [0] => Plaats [1] => left [2] => indent [3] => [city] ) [5] => Array ( [0] => Jaar [1] => right [2] => indent [3] => [year] ) [6] => Array ( [0] => ISBN [1] => right [2] => indent [3] => [isbn] ) [7] => Array ( [0] => Pagina [1] => right [2] => indent [3] => [page] ) ) ) [4] => Array ( [0] => conditie [1] => norepeat [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Toestand [1] => left [2] => indent [3] => [condition] ) [1] => Array ( [0] => Bijzonderheden [1] => left [2] => noindent [3] => [condition_special] ) [2] => Array ( [0] => Compleet [1] => right [2] => indent [3] => [complete] ) [3] => Array ( [0] => Bijzonderheden [1] => right [2] => noindent [3] => [complete_special] ) ) ) [5] => Array ( [0] => standplaats [1] => repeat_right [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Huidig [1] => left [2] => indent [3] => [current_place] ) [1] => Array ( [0] => Van-Tot [1] => left [2] => indent [3] => [current_place_datefrom] - [current_place_dateto] ) [2] => Array ( [0] => Voormalig [1] => right [2] => indent [3] => [name] ) [3] => Array ( [0] => Van-Tot [1] => right [2] => indent [3] => [datefrom] - [dateto] ) ) ) [6] => Array ( [0] => tentoonstellingen [1] => repeat_below2 [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Titel [1] => left [2] => indent [3] => [title] ) [1] => Array ( [0] => Locatie [1] => left [2] => indent [3] => [location] ) [2] => Array ( [0] => Van-Tot [1] => left [2] => indent [3] => [datefrom] - [dateto] ) [3] => Array ( [0] => Bijzonderheden [1] => right [2] => noindent [3] => [special] ) ) ) [7] => Array ( [0] => fotoreferentie [1] => norepeat [2] => Array ( [0] => Array ( [0] => Nummers [1] => left [2] => indent [3] => [photoreference] ) ) ) )
[-] ALGEMEEN
Inv. Nr.: 
0400
Objectnaam: 
rammelaar
Samenvatting: Rammelaar van gesneden walvisbeen met fluitje
Fysieke beschrijving: Rammelaar van gedraaid walvisbeen en in het midden een vlak scherm waaraan bellen horen; vierkante opening aan bovenzijde en puntige onderzijde.
[-] OBJECT GEGEVENS
Vervaardiger: 
onbekend

geb.
overl.
Plaats: 
onbekend
Datum: 
van 1800 tot 1900
Materiaal en techniek: 
walvisbeen
Afmetingen: 
7.9 cm x ø 2.5 cm
[-] DOCUMENTATIE
Soort: 
boek
Auteur: 
Knotter, M. en Meiboom, L (red.), entry door Ilja Meijer
Titel: 
Rammelaars en rinkelbellen. De collectie van Heinz Keijser
Plaats: 
Amsterdam/Zutphen
Jaar: 
2021
Pagina: 
160
[-] CONDITIE
Toestand: 
redelijk
Compleet: 
incompleet
Bijzonderheden: Drie bellen ontbreken
contact | privacy | voorwaarden | colofon
lang: 1/collectie/10/rammelaar_van_gesneden_ivoor_met_fluitje_0400?search=1