Collectors itemDit pronkstuk in de vorm van een zeedier trekt de aandacht. Niet alleen vanwege de uitvoering in een combinatie van goud met geel kristal, maar vooral in de manier waarop fluitje en bijtstuk in zijn lichaam zijn verwerkt: de staart van zijn geschubde lichaam kronkelt zich als een klem om het fluitje in zijn achterlijf, wat zich in een lijn door het dier doorzet naar het facet geslepen bijtstuk in zijn getande bek.
Fabelachtige zeedieren zijn al eeuwenlang een bijzonder populair motief in de toegepaste kunsten, zeker ook op het Iberisch schiereiland waar dit exemplaar waarschijnlijk vandaan komt. Middeleeuwse bestiaria, handboeken van natuuronderzoekers en geïllustreerde zeekaarten met fabelachtige monsters en vissen prikkelden de verbeeldingskracht van consumenten en verzamelaars, wat weer resulteerde in allerlei vormen van kostbare hangers met fantastische zeedieren.
Alhoewel het wat schrikbarende uiterlijk van dit zeedier aan een monster doet denken, wordt dit soort zeedieren met tanden en vleugelachtige vinnen vaak ook als ‘gestileerde dolfijn’ omschreven. Al in de renaissance is dit een bijzonder populair motief in de toegepaste kunsten. In de late negentiende eeuw is er een heropleving: we zien nagenoeg dezelfde wezens verwerkt in uiteenlopende objecten, zoals in een Victoriaans vulpotlood dat op dezelfde manier door een zeedier ‘heenprikt’, tot in ontwerpen voor borden en tegels met fabelachtige ‘dolfijnen’ van een aan de Arts en Crafts-beweging gelieerde ontwerper als William de Morgan (1839-1917).
Een rammelaar als dit exemplaar is voor verzamelaars natuurlijk een felbegeerd object. Keijser bezat ook een aantal minder spectaculaire varianten, uitgevoerd in (ongemerkt) zilver, maar waarschijnlijk wel authentiek
(inv. nr. 0312). Want dat is de valkuil van de (beginnend) verzamelaar, zoals Marcia Hersey, een met Keijser bevriende verzamelaar van rammelaars, in haar identificatie- en waarderingsgids schrijft. Een van haar eerste aankopen was in Spanje: een in vorm nagenoeg identieke rammelaar, naar ze dacht een antiek exemplaar van verguld zilver. Hij staat nu in haar boek beschreven als een ‘moderne adaptatie’ van een achttiende-eeuwse rammelaar, daterend uit de jaren ’80. •
Mirjam Knotter